Accessibility links

რადიო თავისუფლება რადიო თავისუფლება

ბლოგები

Sorry! No content for 27 აპრილი. See content from before

ოთხშაბათი, 24 აპრილი 2024

რიკარდ იოზვიაკი
რიკარდ იოზვიაკი

საქართველოს მთავრობა მორიგჯერ ცდის ბრიუსელის მოთმინებას „უცხოეთის აგენტების კანონით“, რომელიც პარლამენტმა პირველი მოსმენით უკვე მიიღო გასულ კვირას.

თბილისმა შარშან უკვე სცადა იდენტური კანონის მიღება. ერთადერთი განსხვავება ისაა, რომ ტერმინი „უცხოეთის აგენტი“ ჩანაცვლებულია „უცხო ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციით“. შარშან პროექტის დამტკიცებას ხალხმრავალმა აქციებმა და დასავლეთის ზეწოლამ შეუშალა ხელი. შეძლებს თუ არა ვაშინგტონი და ბრიუსელი, რომ ახლაც მსგავსი პასუხი გასცეს?

როგორც ჩანს, „ქართული ოცნება“ ამ ნაბიჯს დგამს ამომრჩევლის კონსოლიდაციისა და გააქტიურებისათვის ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების წინ, სადაც ის უპრეცედენტო მეოთხე გამარჯვების მოპოვებას ცდილობს. ახლა საკითხავია, შეძლო თუ არა მან ცინიკურად დაესწავლა ევროკავშირთან ურთიერთობის მენეჯმენტი.

„ქართული ოცნების“ სასარგებლოდ მუშაობს დრო, უკვე არსებული შაბლონი და მას მეგობარიც ეხმარება.

პირდაპირ რომ ვთქვათ, სწორედ ახლაა საუკეთესო დრო უცხოეთის აგენტების შესახებ კანონპროექტის გასატანად. მსგავსი კანონები რუსეთმა და სხვა ავტორიტარულმა სახელმწიფოებმაც მიიღეს და, შედეგად, არასამთავრობო ორგანიზაციებსა და მედიას, რომლებიც უცხოურ დაფინანსებას იღებენ, უწევთ, არა მხოლოდ ანგარიში ჩააბარონ ადგილობრივ ხელისუფლებას, არამედ ამ ხელისუფლებას ზედამხედველობის უფლებამოსილება ენიჭება, რომელიც შეიძლება მოიცავდეს სანქციებს ჯერ კიდევ განუსაზღვრელი სისხლის სამართლის დანაშაულებისთვის.

ჯერ ერთი, აშშ-იც და ევროკავშირიც ახლა არჩევნებით არიან მოცულნი. ევროპარლამენტის არჩევნებს, რომელიც 6-9 ივნისს ჩატარდება, მოჰყვება ბრძოლა ბრიუსელის მთავარი თანამდებობებისათვის, რომელმაც შეიძლება თვეები გასტანოს და ევროკავშირის დედაქალაქის მთავარი დიპლომატების მთელი დრო დაიკავოს. ბრიუსელის და ვაშინგტონის თითქმის მთელი დარჩენილი ყურადღება კი მიმართული იქნება უკრაინის დასახმარებლად რუსეთთან ომში და შუა აღმოსავლეთში ომის გამწვავების აღსაკვეთად.

კი, ბრიუსელმა საკმაოდ ძლიერი განცხადებები გააკეთა, როდესაც საქართველოს ამ ნაბიჯის შესახებ შეიტყო. ევროკავშირის საგარეო პოლიტიკის მესვეურმა ჟოზეპ ბორელმა მოუწოდა საქართველოს, „თავი შეიკავოს ისეთი კანონმდებლობის მიღებისგან, რომელმაც შესაძლოა საქართველოს ევროკავშირისკენ მიმავალი გზა დაათმობინოს - ის გზა, რომელსაც საქართველოს მოქალაქეების აბსოლუტური უმრავლესობა უჭერს მხარს“. ევროპული საბჭოს პრეზიდენტი შარლ მიშელი კიდევ უფრო პირდაპირი იყო. მან X-ზე დაწერა: „ნება მიბოძეთ, ცხადად განვაცხადო: უცხოეთის გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონპროექტი არ შეესაბამება საქართველოს მისწრაფებებს ევროკავშირისადმი, მისი გაწევრების ტრაექტორიას და საქართველოს არათუ დაუახლოვებს, არამედ დააშორებს ევროკავშირს“. 25 აპრილს ევროპარლამენტი დიდი უმრავლესობით დაამტკიცებს რეზოლუციას, რომელიც თბილისის მიმართ მკაცრი იქნება.

თუმცა, თუ ვითარებას უკეთ დავაკვირდებით, დავინახავთ, რომ ბრიუსელს ამ საკითხთან გამკლავების რესურსი არ გააჩნია. გასულ კვირას ბრიუსელში ჩატარებულ ევროკავშირის სამიტზე 27 წევრი სახელმწიფოს ლიდერებმა უკრაინასა და თურქეთთან დაკავშირებით მოილაპარაკეს და ბევრი ივაჭრეს ბლოკის კონკურენტუნარიანობის გაზრდის შესახებ. საქართველოზე სიტყვაც არ დაუძრავთ. კვირის დასაწყისში ევროკავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრები შეიკრიბნენ ლუქსემბურგში და საქართველო არც ამ შეხვედრის დღის წესრიგში ყოფილა. ლიეტუვამ და ხორვატიამ თბილისი შეხვედრის ბოლოს კი ახსენეს, მაგრამ გადაწყვეტილება არ მიუღიათ. შესაძლოა, უახლოეს მომავალში ევროკავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრების ჯგუფი გაემგზავროს თბილისში ან საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრი ილია დარჩიაშვილი მივიდეს ევროკავშირის მომავალ საგარეო საქმეთა საბჭოში. ევროპარლამენტის რეზოლუციას კი, სიმკაცრის მიუხედავად, სავალდებულო ძალა არ გააჩნია.

ბრიუსელში ამბობენ, რომ არ იგეგმება სანქციების დაწესება ქვეყნის წამყვანი პოლიტიკური ფიგურების წინააღმდეგ. არც ერთგვარ „შუალედურ შეფასებას“ უნდა ველოდეთ, თუ როგორ მიმდინარეობს საქართველოში კანდიდატის სტატუსიდან გაწევრიანების მოლაპარაკების დაწყებამდე საჭირო რეფორმების პროცესი. გაფართოების შესახებ რეალურ ანგარიშს ევროკომისია ოქტომბრის ბოლოსკენ წარადგენს. თბილისისათვის საკმაო დროა გადაწყვეტილებების შესაცვლელად. რამდენიმე ჩემი წყარო ბრიუსელში ელის, რომ ვინმე, შესაძლოა თავად ყოფილი პრემიერი და „ქართული ოცნების“ ამჟამინდელი თავმჯდომარე ბიძინა ივანიშვილი, გამოჩნდება და კანონპროექტს შეამსუბუქებს ან სულაც გააუქმებს.

ოპოზიცია ქვეყანაში სუსტი და დაქსაქსულია. მმართველი პარტია იკვეხნის, რომ მან მოიპოვა ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსი დეკემბერში. როგორც ჩანს, საქართველოში ძალაუფლების მქონეთ მანევრებისათვის საკმარისი სივრცე აქვთ.

ამ მანევრების ნაწილია „კვერცხების სხვადასხვა კალათებში გადანაწილებაც“. ეს კალათები ყოველთვის დასავლური არ გახლავთ. სამხრეთ კავკასიის ქვეყნის ლიდერებისათვის შეუმჩნეველი არ დარჩებოდა, რომ რუსეთი უკრაინაში დამარცხებისაგან შორსაა და ამას ბრიუსელიც ხედავს.

სხვაგვარად როგორ განვმარტოთ საფრანგეთის გადაწყვეტილება მეორე მსოფლიო ომის დროინდელი ნორმანდიის სადესანტო ოპერაციის 80 წლის აღსანიშნავ ღონისძიებაზე რუსეთის წარმომადგენლის მოწვევასთან დაკავშირებით? ისიც კი არაა გამორიცხული, რომ ამ ღონისძიებაზე რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრი, ევროკავშირის მიერ სანქცირებული სერგეი ლავროვი გამოჩნდეს. ან, ავიღოთ „მშვიდობის სამიტი“, რომელიც უკრაინის ხელმძღვანელობით შვეიცარიაში ჩატარდება ივნისის შუა რიცხვებში. კიევი იმედოვნებს, რომ ასზე მეტი ქვეყანა მიიღებს მონაწილეობას, მათ შორის ჩინეთიც. თუმცა, ბრიუსელში ამბობენ, რომ პეკინი მოითხოვს შეხვედრაზე სხვა „სამშვიდობო გეგმებიც“ განიხილონ, არა მხოლოდ უკრაინის პრეზიდენტის, ვოლოდიმირ ზელენსკის შეთავაზებული გეგმა. ეს კი პოტენციურად შეიძლება რუსეთის სასარგებლოდ გადადგმული ნაბიჯი აღმოჩნდეს.

შაბლონის საკითხიც მნიშვნელოვანია. ბრიუსელში ამბობენ, რომ საქართველოს ნაბიჯები სულ უფრო ემსგავსება ევროკავშირის სხვა კანდიდატი ქვეყნის - სერბეთისას. სერბეთი კი, მიუხედავად მოსკოვის ღია ქებისა და კრემლის წინააღმდეგ სანქციების მიღებაზე უარის თქმისა, ნომინალურად მაინც ლიდერია კლუბში გაწევრიანების მსურველთა შორის. მართალია. მას უკვე სამი წელია არც გაუხსნია და არც დაუხურავს ევროკავშირში გაწევრიანების რომელიმე თავი, თუმცა ეს ვითარება შეიძლება ივნისში შეიცვალოს, რადგან ევროკავშირის ზოგიერთმა წევრმა ქვეყანამ შეიძლება მოითხოვოს ბელგრადისთვის ცოტა წინსვლა მაინც, თუკი უკრაინასა და მოლდოვასთან გაფართოების მოლაპარაკებები დე ფაქტო დაიწყება.

სერბეთი ზოგადად პრობლემებს უქმნის ხოლმე ბრიუსელს, თუმცა ამისათვის თითქმის არასოდეს ისჯება. მას სანქციები არ დაუწესეს შარშან ჩრდილოეთ კოსოვოში მომხდარი ინციდენტის გამო, როდესაც სერბთა შეიარაღებული ჯგუფი კოსოვოელ პოლიციელებს დაესხა თავს. ევროკავშირმა ცოტა ხნის წინათ დაამტკიცა დასავლეთ ბალკანეთის „ზრდის გეგმა“ და რეგიონს მომდევნო სამი წლის განმავლობაში 6 მილიარდ ევროს გამოუყოფს. ამ თანხის ყველაზე დიდი წილი ბელგრადს შეხვდება.

ისე ჩანს, რომ საქართველო ამ ხრიკის გამეორებას მოახერხებს. ევროკავშირის დიპლომატებმა ცოტა ხნის წინ დაამტკიცეს ქვეყნისათვის არალეტალური სამხედრო დახმარებისათვის 30 მილიარდი ევროს გამოყოფა ევროპის მშვიდობის ხელშეწყობის მექანიზმის (EPF) მეშვეობით - ეს ევროკავშირის არასაბიუჯეტო ინსტრუმენტია, რომელიც ძირითადად უკრაინისათვის იარაღის მიწოდების დასაფინანსებლად გამოიყენება.

სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ფული კვლავ მოედინება და ევროკავშირის გზაც არსად გამქრალა. ახლა შეიძლება პეკინთან და მოსკოვთან გათამაშებაც.

სერბეთის მსგავსად, საქართველოსაც განსაკუთრებული მეგობრის - უნგრეთის დახმარების იმედი აქვს. უნგრეთმა უკრაინისთვის დახმარების დამტკიცების სანაცვლოდ ევროკავშირს ბოსნია-ჰერცეგოვინისა და საქართველოს წინსვლაც მოსთხოვა. ივლისში უნგრეთი დაიწყებს ევროკავშირის ექვსთვიან პრეზიდენტობას. ბუდაპეშტი მკაფიოდ აჩვენებს, თუ არა პრიორიტეტები აქვს ევროკავშირის გაფართოებასთან დაკავშირებით და მასში გათვალისწინებულია პოზიტიურ ნაბიჯებიც თბილისისთვის.

რიკარდ იოზვიაკი
რიკარდ იოზვიაკი

2023 წლის მაისში ევროკომისიამ დიდი ამბით განაცხადა, რომ კორუფციაში მხილებულ პირებსა და ორგანიზაციებს ევროკავშირი სანქციებს დაუწესებდა.

იმედოვნებდნენ, რომ ევროკავშირი შექმნიდა „მაგნიტსკის სანქციების“ მსგავს სიას, როგორიც უკვე მოქმედებს აშშ-ში, დიდ ბრიტანეთსა და კანადაში. ეს ქვეყნები ამგვარად სჯიან კორუმპირებულ ბიზნესმენებსა და ჩინოვნიკებს.

რა ბედი ეწია ამ გეგმას? ბევრიც არაფერი უქნიათ. ევროკომისიის პრეზიდენტ ურზულა ფონ დერ ლაიენს, რომელმაც პირველად წამოჭრა ეს საკითხი 2022 წლის შემოდგომაზე წარმოთქმულ საეტაპო მოხსენებაში, ბოლო თვეებია ამასთან დაკავშირებით არაფერი უთქვამს. მთავარი მიზეზი, რის გამოც საქმე წინ ვერ მიიწევს, ევროკავშირისათვის ჩვეული გამოწვევაა - წევრი სახელმწიფოები უნდა შეთანხმდნენ და გადაწყვეტილება ერთხმად მიიღონ.

ევროკავშირმა 2020 წელს მიიღო სანქციების ახალი რეჟიმი, რომლის ამოცანაც ადამიანის უფლებათა დამრღვევების დასჯა იყო. მასში კორუფცია, როგორც სანქცირების ღირსი დანაშაული, ვერ მოხვდა. უნგრეთმა განაცხადა, რომ მხარს არ დაუჭერდა პროექტს, თუ მასში კორუფცია იქნებოდა ნახსენები. ლუქსემბურგმა და სამხრეთ ევროპის სხვა ქვეყნებმაც გამოთქვეს უკმაყოფილება.

ევროკომისიამ კანონპროექტი კი წარადგინა, მაგრამ მას შემდეგ ერთი წელი გავიდა და ის ვერ გასცდა დაბალი დონის დიპლომატიურ სამუშაო ჯგუფებს.

ევროკომისიის მიერ შეთავაზების გაკეთების დროს ევროსაბჭოს პრეზიდენტი შვედეთი გახლდათ, რომელსაც სათავეში ყოფნის სულ რამდენიმე კვირა ჰქონდა დარჩენილი და ამიტომ გადაწყვიტა ამ საკითხს არც შეხებოდა. პრეზიდენტობა ესპანეთმა გადაიბარა, რომელსაც ასევე დიდად გულზე არ ეხატებოდა ეს შეთავაზება და ექვსი თვის განმავლობაში ის დღის წესრიგში არ ჩაუსვამს. ახლა ევროსაბჭოს პრეზიდენტი ბელგიაა და არც ის აპირებს რაიმეს გაკეთებას. ბელგიის ოფიციალურმა პირებმა მიანიშნეს, რომ საკითხის წინ წამოწევას აზრი არა აქვს, რადგან არ არსებობს კონსენსუსი წევრ სახელმწიფოებს შორის. ახლა, როდესაც ევროკავშირი ევროპარლამენტის არჩევნებისთვის ემზადება, კორუმპირებულების დასჯის საკითხი კიდევ უფრო უკანა პლანზე გადაინაცვლებს.

კორუფციის დასჯასთან დაკავშირებით მართლაც არსებობს ლეგიტიმური კითხვის ნიშნები. ზოგიერთი ევროპელი პოლიტიკოსი შიშობს, რომ დამსჯელ ზომებს ზოგიერთი ქვეყანა პოლიტიკური ოპონენტების დასასჯელად გამოიყენებს, ასევე საკითხავია, თუ რამდენად ღრმად უნდა ჩაერიოს ევროკავშირი მესამე ქვეყნების საშინაო საქმეებში.

რამდენიმე დიპლომატი, რომლებსაც ველაპარაკე, აღნიშნავდა, რომ ევროკავშირის სანქციების უმეტესობა არ შეეხება „ეკონომიკურ დანაშაულებს“ და უფრო საქმე აქვს ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების „კლასიკურ შემთხვევებთან“. მაგალითად, სხვა ქვეყნის ტერიტორიული მთლიანობისათვის ძირის გამოთხრის მხარდაჭერის გამო არაერთ სუბიექტს გაუყინეს ანგარიში და აუკრძალეს ვიზის მიღება. ძირითადად ეს შეეხებოდა რუსეთის მოქალაქეებს, უკრაინაში სრულმასშტაბიანი შეჭრის შემდეგ. ან, სანქციებს იყენებდნენ მკვლელობისა და წამების შემთხვევაში, რაც ევროკავშირის ადამიანის უფლებათა გლობალური სანქციების რეჟიმში შემავალი დანაშაულებებია.

აქ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი დაბრკოლება არსებობს: საჭიროა საკმარისი რაოდენობით სანდო სამხილის არსებობა სანქციების დასაწესებლად. ბრიუსელს ინდივიდებისა და კომპანიების წინააღმდეგ მხოლოდ საჯარო ინფორმაციის გამოყენება შეუძლია, კორუფცია კი, როგორც წესი, დაფარულად ხდება.

ევროკავშირს უკვე აქვს არასახარბიელო გამოცდილება კორუფციასთან დაკავშირებულ სანქციებთან. 2014 წელს „უკრაინის სახელმწიფო სახსრების გაფლანგვის გამო“ დამსჯელი ზომები დაუწესეს უკრაინის ექსპრეზიდენტ ვიქტორ იანუკოვიჩს და მასთან დაკავშირებულ 17 პირს. 10 წლის შემდეგ შავ სიაში მხოლოდ სამი პირი რჩება. ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლომ დაადგინა, რომ დანარჩენების წინააღმდეგ წარდგენილი სამხილები საკმარისი არ იყო და სანქციები ნაჩქარევად მიიღეს.

ევროკავშირის იურიდიული პრობლემები გაღრმავდა, როდესაც სასამართლომ გაამართლა რუსეთის რამდენიმე მოქალაქე, რომლებსაც უკრაინის ომის გამო დაუწესეს სანქციები.

კორუფციის დასჯის მომხრეებს სწორედ აქ აქვთ ყველაზე ძლიერი არგუმენტები. ამ საქმეებმა აჩვენა, რომ ზოგჯერ რთულია დაამტკიცო ინდივიდის კავშირი რუსეთის სამხედრო საქმეებთან. იმ შემთხვევაში, თუ კორუფცია დასჯადი იქნებოდა, უფრო გაადვილდებოდა ამ ინდივიდების შავ სიაში დატოვება.

კორუფციის წინააღმდეგ სანქციების დაწესების მომხრეები ამბობენ, რომ კარგი იქნება ამ საკითხზე სამუშაო ჯგუფი შეიქმნას ევროკავშირის საბჭოს ფარგლებში, სადაც წევრი ქვეყნების მინისტრები განიხილავენ კანონების მიღებასა და შეცვლას. არსებობს პრეცედენტიც: ევროკავშირზე კიბერშეტევები სანქცირებად დანაშაულებად ითვლება და სწორედ ამ საკითხზე შეიქმნა სამუშაო ჯგუფი.

ევროკომისიის წინადადების პროექტი, რომელსაც რადიო თავისუფლებაც გაეცნო, საკმაოდ შეზღუდულია - რაც რეალურად მის მიღებას ხელს უწყობს. წინადადების მიხედვით, დასჯადი იქნება სამი კატეგორია: აქტიური მოსყიდვა, რაც ნიშნავს „სახელმწიფო თანამდებობის პირისთვის პირდაპირ ან ირიბად არასათანადო სარგებლის დაპირებას, შეთავაზებას ან მიცემას თავად თანამდებობის პირისთვის, ან სხვა პირისთვის ან ერთეულისთვის“; პასიური მოსყიდვა, რაც არის საჯარო მოხელის მიერ ასეთი შეთავაზების მიღება; და თანამდებობის პირის მიერ ქონების მითვისება და გაფლანგვა.

ევროკავშირის საგარეო საქმეთა და თავდაცვის მინისტრები 22 აპრილს ლუქსემბურგში შეიკრიბებიან და ძირითადად განიხილავენ უკრაინის დახმარების საკითხებს. თუმცა, მათ შეიძლება საქართველოზეც იმსჯელონ, სადაც მთავრობა ცდილობს „აგენტების კანონის“ მიღებას, რასთან დაკავშირებითაც უკმაყოფილება ევროკავშირმა უკვე გამოხატა.

ჩამოტვირთე მეტი

ბლოგერები

ყველა ბლოგერი
XS
SM
MD
LG