„წმინდა ლორენცოს ღამე“ (1982, იტალია, რეჟისორები პაოლო და ვიტორიო ტავიანები)
კლასიკური კინოს მოყვარულებისთვის წლევანდელი გაზაფხული ცუდი ამბით დაიწყო - 93 წლის ასაკში გარდაიცვალა პაოლო ტავიანი, დიდი იტალიელი კინორეჟისორი, რომელმაც ძმასთან, ვიტორიოსთან ერთად დაგვიტოვა ისეთი შედევრები, როგორებიცაა „მამა-ბატონი“ (1977), „ქაოსი“ (1984), „დილა მშვიდობისა, ბაბილონო“ (1987), „კეისარი უნდა მოკვდეს“ (2011). ძმის გარდაცვალების შემდეგ პაოლო ტავიანიმ მოასწრო და დაასრულა ნამდვილი კინემატოგრაფიული ანდერძი, ფილმი „მშვიდობით ლეონორა“, ფილმი-წინასწარმეტყველება, ფილმი-განსჯა მოახლოებულ ფინალზე და ფილმი-ხსოვნა - გახსენება იმ ადამიანისა, რომელთან ერთადაც ჯერ გააცოცხლა ნეორეალიზმი გასული საუკუნის 70-იან წლებში და შემდეგ იტალიური კინოს ლიდერად მოგვევლინა.
„წმინდა ლორენცოს ღამე“ გადაღებულია იმ წლებში, როცა ტავიანების სტილი განსაკუთრებით პოპულარულია მსოფლიო კინოს სამყაროში. ფილმი აღინიშნა გრან-პრით ერთ-ერთ ყველაზე ძლიერ კონკურსზე კანის კინოფესტივალის ისტორიაში. ჟიურის მაშინ ჯორჯიო სტრელერი ხელმძღვანელობდა - მილანის „პიკოლო-თეატრის“ დამფუძნებელი, ბერტოლდ ბრეხტის პიესების, შესაძლებელია, საუკეთესო ინტერპრეტატორი მეოცე საუკუნის თეატრში. სტრელერისთვის შეუმჩნეველი არ დარჩებოდა, როგორ ახერხებენ ძმები ტავიანები ბრეხტის პოეტიკის გაცოცხლებას კინოს ენაზე, იმის მიღწევას, რაც მათ გარდა, შესაძლოა, მხოლოდ ერთმა კინორეჟისორმა, რაინერ ვერნერ ფასბინდერმა შეძლო. აცოცხლებენ ბრეხტის „გაუცხოების ეფექტს“, მაგრამ ფუნდამენტად ირჩევენ აბსოლუტურად ანტითეატრალურ ენას, რომელიც იტალიელმა ნეორეალისტებმა დაამკვიდრეს. ასე იქცევა კინო თავისებურ ბუფონადად, თამაშად - ხაზგასმული დისტანციის მუდმივი დაცვით მაყურებელთან.
თუკი „წმინდა ლორენცოს ღამეში“ ამბავს, რომელიც მოხდა 1944 წელს პიზის პროვინციის ერთ სოფელში, ძილისპირულის სახე აქვს, თუკი დედა ბავშვს უყვება, როგორც ზღაპარს, ამ ისტორიის ინტერპრეტაციაში ყველაფერი ნებადართული ხდება - „მითოლოგიური“ ჩართვები (ფილმში ჰექტორი და ტროელებიც კი ჩნდებიან), პათეტიკის და შარჟის მონაცვლეობა, ტრაგიკულის გადაზრდა სასაცილოში (და პირიქით).
არადა, ყველაფერი, რასაც ფილმში ვისმენთ და ვხედავთ, აბსოლუტური სიმართლეა; იმ ტრაგიკულ დღეს, როცა გერმანელები ტოსკანის პროვინციას ტოვებდნენ, ტავიანების მშობლიურ სოფელში, ეკლესიას, რომელსაც ხალხი თავს აფარებდა, ყუმბარა ესროლეს. უამრავი ადამიანი დაიღუპა - ქალები, ბავშვები, მოხუცები. პაოლო და ვიტორიო ტავიანების მამამ, სოფლის ნოტარიუსმა, თავშესაფარზე უარი თქვა და თანასოფლელების პატარა ჯგუფთან ერთად გაქცევა მოახერხა. თუმცა გზაში მათ ახალი განსაცდელი ელოდათ - შეხვედრა იმ თანამემამულეებთან, რომლებიც მუსოლინის რეჟიმს ემსახურებოდნენ.
მამის თავგადასავალს ძმები ხშირად იხსენებდნენ. თუმცა სოფელ სან-მინიატოს ტრაგედია მხატვრულ კინოში მხოლოდ მაშინ გააცოცხლეს, როცა მათმა სტილმა ნდობა მოიპოვა, როცა ტავიანების ენის ამოცნობა ადვილი გახდა, როცა პაოლომ და ვიტორიომ თანამოაზრესა და „უმცროს ძმას“ მიაგნეს, კომპოზიტორ ნიკოლა პიოვანის, მათსავით რომ სჯერა - კულტურაში შეუთავსებელი არ არსებობს, მაღალი და მდაბალი, სულიერი და ვულგარული ისევე შეიძლება გაერთიანდეს, როგორც ტოსკანელ გლეხებს აერთიანებთ განსაცდელი „წმინდა ლორენცოს ღამეში“.
მათ შეუძლიათ, ერთმანეთს სულელები და გაუნათლებლები უწოდონ, მეტიც, ერთმანეთს გადაემტერონ, ერთმანეთს ესროლონ კიდეც... მაგრამ ტავიანებთან ყოველთვის დარჩებიან ერთი დიდი გუნდის ნაწილებად, „ხალხად“, რომელსაც პაოლო და ვიტორიო ხან დასცინიან, ხანაც სიყვარულს უხსნიან, მაგრამ არასდროს, არცერთ თავიანთ ფილმში არ ეზიზღებათ. გლეხებს, რომლებიც ომამდე ისტორიისგან გამიჯნულად ცხოვრობდნენ, სჯერათ, რომ გერმანელები ტაძარს არ ესვრიან, რომ სოფლის მღვდელს არ შეიძლება შეცდომა მოუვიდეს, რომ ამერიკელი განმათავისუფლებლები წუთი-წუთზე შემოვლენ პიზის პროვინციაში. ტავიანებთან ეს „ველური ხალხი“ არქაულ სამყაროს ქმნის, იმას, მამა-ბატონი რომ განასახიერებდა ძმები ტავიანების ამავე სახელწოდების, მათ ყველაზე აღიარებულ ფილმში.
1977 წელს „ოქროს პალმა“ „მამა-ბატონისთვის“ ძმებს პირადად გადასცა კანის ფესტივალის ჟიურის თავმჯდომარემ, რობერტო როსელინიმ. როსელინის „პაიზა“ იყო ფილმი, რომლის გადაღებას მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ძმები შემთხვევით შეესწრნენ ფლორენციაში. შთაბეჭდილება იმდენად ძლიერი იყო, რომ სახლში დაბრუნებისთანავე ერთმანეთს გადაწყვეტილება გაუზიარეს - კინორეჟისორობა გადაწყვიტეს.
ტავიანებმა ახალი კინოენა დაამკვიდრეს, მაგრამ როსელინის, საერთოდ ნეორეალისტების აჩრდილისგან განთავისუფლება არ მოინდომეს. „წმინდა ლორენცოს ღამე“ ყველაზე მეტად ჰგავს „პაიზას“. ასეთი ფილმზე ჯერ კიდევ უხმო კინოს ეპოქაში ოცნებობდნენ ავანგარდისტები - არა დრამა, არამედ ტრაგედია, არა ინდივიდების ამბავი, არამედ ხალხის პორტრეტი, არა ისტორია პროლოგით და ფინალით, არამედ ეპიკურ-ფოლკლორული ფრესკა, რომლის მთავარი თემა მოძრაობაა. პროგრესისგან გამიჯნული იტალიელი გლეხი, მთელი ეს პატრიარქალური სისტემა, ტრაგედიამ ისტორიას დაუბრუნა. სამართლიანობა აღდგა მსხვერპლის ხარჯზე.
კი, დედა ვარსკვლავებით მოჭედილი ცის ფონზე, წმინდა ლორენცოს ღამეს, ზღაპარს ჰყვება. მაგრამ არაფერია კარგ ზღაპარზე უფრო ნამდვილი. მთავარია როგორ მოჰყვები... ამას ეუბნება დედა ბავშვს ტავიანების ფილმების პროლოგში. „ვფიქრობ მივაგნო სიტყვებს, რომლებიც იმ ღამის აღწერაში დამეხმარება“... ამის შემდეგ დედის სიტყვები აღარ გვესმის. მაგრამ ვუყურებთ კინოს - პაოლო და ვიტორიო ტავიანების კინოს, რომელმაც ზღაპარი სინამდვილედ აქცია.
ფილმის სრული ვერსია ინგლისური სუბტიტრებით შეგიძლიათ იხილოთ იუტუბზე:
