შშმ პირთა პრობლემები

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების დაცვის დღე თბილისში აღინიშნა ფორუმით, რომელიც გაეროს 2006 წლის შშმ პირთა უფლებების კონვენციის რატიფიცირების ორი წლის თავს მიეძღვნა. ღონისძიებას ესწრებოდნენ როგორც თემის წარმომადგენლები, ისე არასამთავრობო სექტორისა და ხელისუფლების წევრები. რა შეიცვალა მას შემდეგ, რაც საქართველომ კონვენციის რატიფიცირება მოახდინა? რა პრობლემებზე ლაპარაკობენ შშმ პირები და მათი ოჯახის წევრები და რას აპირებს სახელმწიფო?

„ეს დისკუსიები, რომელ დისკუსიებშიც მიმიღია მონაწილეობა, მაპატიეთ და კაი ქართულ ქეიფს ჰგავს, სადღეგრძელოებს რომ ვიტყვით და მერე დავიშლებით“, - ასე ფიქრობს ზვიად ზვიადაძე, გორის კეთილდღეობისა და განვითარების ცენტრის წარმომადგენელი, რომელიც ეტლით მოსარგებლეა და საკუთარ თავზე აქვს გამოცდილი ის სიძნელეები, რომელთაც საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები აწყდებიან. კიდევ ერთი შედარება გაისმა 14 ივნისს ფორუმზე, რომელიც გაეროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენციის რატიფიცირების ორი წლის თავს მიეძღვნა - „ციყვი, რომელიც ბორბალში ტრიალებს“. ეს შედარება საქართველოში შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანთა მდგომარეობის დასახასიათებლად მაია ბიბილეიშვილმა გამოიყენა, რომელიც ორგანიზაცია „ბავშვი, ოჯახი, საზოგადოების“ თავმჯდომარეა. ის თავადაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე შვილის დედაა. მისი შვილი უკვე 23 წლისაა. საკუთარი შვილისა და სხვა შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ბავშვების უფლებებისათვის ბრძოლა მაიამ ჯერ კიდევ 90-იანი წლებში დაიწყო. მიუხედავად იმისა, რომ მას შემდეგ საქართველოში ბევრი რამ შეიცვალა და შეიძლება ითქვას, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანთა მდგომარეობა გაუმჯობესდა, მაია ამბობს, რომ სახელმწიფოს შშმ პირთა საჭიროებების მოსაგვარებლად არ გააჩნია სისტემური ხედვა. მიუხედავად იმისა, რომ 2014 წელს საქართველომ გაეროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენციის რატიფიცირება მოახდინა, მიუხედავად იმისა, რომ დაიწერა შშმ პირთა უფლებების დაცვის სამოქმედო გეგმა, მიუხედავად იმისა, რომ, კონვენციის 33-ე მუხლის ვალდებულებით, შეიქმნა უწყებათაშორისი საბჭო, რომელსაც ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი ხელმძღვანელობს, და მიუხედავად იმისა, რომ 2014 წლიდან არსებობს საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციის სამდივნო ადამიანის უფლებათა საკითხებში, რომლის მთავარი ფუნქციაა, კოორდინირება გაუწიოს კონვენციის შესრულების პროცესს - აი, ამ ყველაფრის მიუხედავად, მაია ბიბილეიშვილი ამბობს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანები დღეს ისევ ბევრ პრობლემას აწყდებიან, საზოგადოებაში ინტეგრირებით დაწყებული, ყოფითი პრობლემებით დამთავრებული. მისივე თქმით, საკოორდინაციო საბჭო, რომელსაც პრემიერ-მინისტრი ხელმძღვანელობს და რომლის წევრებიც არიან ცხრა სამინისტროს პირველი პირები და თავად თემის წარმომადგენლები, წელიწადზე მეტია აღარ შეკრებილა:

„კი ბატონო, ძალიან კარგია, როდესაც პირველ პირებთან პირდაპირ შეგიძლია დაასახელო ის სისტემური ხარვეზები, რაც არსებობს ქვეყანაში, მაგრამ თუკი საბჭო მხოლოდ ფორმალურ ხასიათს ატარებს, მაშინ უკვე აღარაფერს არ აქვს აზრი. ჩვენ გვინდა, რომ ეს საბჭო იყოს ქმედითი და რეალურად წყვეტდეს ამ ადამიანების პრობლემებს, მაგრამ გამოვიდა, რომ ეს საბჭოც მხოლოდ ფურცელზე არსებობს და წავიკითხე, მაგალითად, სამთავრობო ანგარიში, სადაც ლამაზად შეუძლიათ გაწერონ, რომ იცით რა, ჩვენ საბჭო გვაქვს, და ისე გამოდის, რომ მხოლოდ თავს ვიწონებთ და ვკეკლუცობთ საერთაშორისო სივრცეში და, რეალობაში, საქმე გაჩერებულია“.

პირველ სამთავრობო ანგარიშს გაეროს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კომიტეტში საქართველოს მთავრობა მიმდინარე კვირაში გაგზავნის. საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციის სამდივნოს ადამიანის უფლებათა დაცვის საკითხებში სამსახურის წარმომადგენელი თორნიკე დვალი რადიო თავისუფლებასთან ანგარიშის მოკლე შინაარსზე ლაპარაკობს და ამბობს, რომ ანგარიში ნათლად ასახავს როგორც ქვეყნის პროგრესს შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა მდგომარეობის მიმართულებით, ისე გამოწვევებს, რომელთა წინაშეც საქართველოს მთავრობა დგას:

„ჩვენ შეგვიძლია ვისაუბროთ ფუნდამენტალურ რეფორმაზე, რომელსაც ჰქვია ქმედუნარიანობის სისტემის რეფორმა. ასევე ვფიქრობთ, რომ ინკლუზიური განათლების მიმართულებით, როგორც ზოგად, ასევე პროფესიული განათლების საფეხურზე საკმაოდ მნიშვნელოვანი ნაბიჯებია გადადგმული. სოციალური პროგრამების კუთხით, გეოგრაფიული მოცვა გაზრდილია. სოციალური დაცვის თვალსაზრისით, მკვეთრად გამოხატული შშმ პირების და შშმ ბავშვების შემთხვევაში მოხდა პაკეტის ზრდა. გარკვეული პროგრესი გვაქვს სერვისების ადაპტირების მიმართულებით. როგორც იცით, 112-ის სერვისი შეიქმნა ყრუ და სმენადაქვეითებული პირებისათვის, რომელიც არის სრულად ადაპტირებული“.

ფორუმის პარალელურად, 14 ივნისს გავრცელდა წერილი, რომელსაც შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებებზე მომუშავე 13 არასამთავრობო ორგანიზაცია აწერს ხელს. როგორც წერილში ვკითხულობთ, სახელმწიფოს მიერ შშმ პირთა უფლებების დაცვის ვერბალური აღიარება, სათანადო და ინდივიდუალურ საჭიროებებზე მორგებული პოლიტიკის წარმოების გარეშე, არსებითად ვერ ცვლის ამ პირთა უფლებრივ მდგომარეობას და არ ამცირებს მათი უფლებების შელახვის მასშტაბსა და სიმძიმეს. წერილის თანახმად, ერთ-ერთ ასეთ პრობლემურ საკითხად რჩება სტატუსის მინიჭების წესი. აღსანიშნავია, რომ დღევანდელი მოდელი ეფუძნება სამედიცინო მიდგომას, ანუ დაფუძნებულია ადამიანის დიაგნოზზე, ხოლო კონვენციის მთავარი მოთხოვნა და ხედვაა სტატუსის მინიჭებისას აქცენტი გაკეთდეს არა ადამიანის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე, არამედ დაეფუძნოს შშმ პირთა ინდივიდუალურ საჭიროებებს. არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ გავრცელებული წერილის ამ კონკრეტულ მონაკვეთზე თორნიკე დვალი რადიო თავისუფლებასთან საუბრისას ამბობს, რომ გაეროს ბავშვთა ფონდის დახმარებით, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროში შექმნილია სამუშაო ჯგუფი, რომელიც მუშაობს შშმ პირებისათვის სტატუსის მინიჭების ახალი მოდელის შექმნაზე და წლის ბოლოსთვის დაგეგმილია მოდელის პილოტირება.