ეროვნულ მუზეუმში მიმდინარე პროცესები, კვალიფიციურ თანამშრომელთა გათავისუფლება თუ სამეცნიერო დამოუკიდებლობაში ჩარევა არაერთხელ გამხდარა საზოგადოებრივი განხილვის თემა მას შემდეგ, რაც თეა წულუკიანი კულტურის მინისტრი გახდა. ჩვენ დროის ხაზზე დავალაგეთ, როგორ იცვლებოდა მართვის სტილი და წესები ეროვნულ მუზეუმში 2021 წლის მარტიდან.
საქართველოს კულტურის სპორტისა და ახალგაზრდობის მინისტრი საჯაროდ ამბობს, რომ ხელოვნების მუზეუმი ,,გამოშიგნულია“ და იქ მხოლოდ ერთი - ოქროს ფონდის კოლექციაა დარჩენილი; მინისტრი ბრიფინგს ატარებს საფონდო სივრცეში, რაც სამუზეუმო წესების დარღვევაა.
სამუზეუმო წესების დარღვევით, საქართველოს კულტურის სპორტისა და ახალი დაჯგუფება - მუზეუმთა ჯგუფი, რომელშიც შედის შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმი, დიმიტრი შევარდნაძის სახელობის ეროვნული გალერეა, სიღნაღის ეთნოგრაფიული მუზეუმი;
მუზეუმთა ჯგუფის დირექტორად ინიშნება სამართალმცოდნე, საკანონმდებლო მაცნეს ყოფილი დირექტორი, ნიკა ახალბედაშვილი. მას მანამდე სამუზეუმო სფეროში მუშაობის გამოცდილება არ ჰქონია;
იქმნება ეროვნული მუზეუმის მართვის ახალი ორგანო, დირექტორატი, რომელიც მოგვიანებით 5 წევრისგან დაკომპლექტდება.
დირექტორატის შემადგენლობა 2022 წლის თებერვლის მდგომარეობით.
კულტურის მინისტრმა გამოსცა ბრძანება ფონდების შეჯერების სასწრაფო წესით ჩატარების შესახებ. ხელოვნების მუზეუმის მმართველი და მისი მოადგილეები პროცესში ჩართულნი არ არიან.
ფონდის კურატორის გარეშე იხსნება ქართული ფერწერის ფონდი და იწყება ე.წ. შეჯერების (საქართველოს კულტურის სპორტისა და ახალგაზრდობის მინისტრის მიერ შემოღებული ახალი ტერმინით - დადარების) პროცესი; ახალი დირექტორი სამსახურიდან ათავისუფლებს კურატორის თანაშემწე ირმა კოპალიანს, რომელმაც პირველმა დაასრულა შეჯერების პროცესი ეროვნულ მუზეუმში. კურატორის თანაშემწე ამბობს, რომ ის დაუსაბუთებლად და ღირსების შემლახავი ფორმით გაუშვეს სამსახურიდან.
რეორგანიზაციის შედეგად მუზეუმის მმართველი, ეკა კიკნაძე და მისი მოადგილეები დააქვეითეს და ჩამოაშორეს სამუშაო პროცესს. კულტურის მინისტრის ბრძანებით ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმის ამორტიზებული შენობის (III კატეგორიის ავარიული) შეისწავლეს. კვლევამ დაასკვნა, რომ ამ ისტორიული შენობის აღდგენა არარენტაბელურია. კულტურის მინისტრის ბრძანებით, ხელოვნების მუზეუმში საგანგებო მდგომარეობა ცხადდება და ფონდების ევაკუაცია იწყება. ამ ბრძანების მიხედვით ფონდების ევაკუაცია 2021 წლის სექტემბერში უნდა დაწყებულიყო და 2022 წლის თებერვალში უნდა დასრულებულიყო, თუმცა ამ დრომდე არ არის დასრულებული.
სამინისტრომ უარი თქვა პრუსიის კულტურული მემკვიდრეობის ფონდისა და ჟან ფრანსუა მილუსთან თანამშრომლობით შედგენილ რეაბილიტაციის კომპლექსურ გეგმაზე, ხელოვნების მუზეუმის ახალმა ხელმძღვანელმა კი თანამშრომლებს უთხრა, რომ იგეგმებოდა ავარიული შენობის ეკონომიკის სამინისტროსთვის გადაცემა, ხელოვნების მუზეუმისთვის კი სხვა შენობის გამოძებნა. მუზეუმთან ეწყობა საპროტესტო აქცია ისტორიული შენობის გადასარჩენად.
აქცია ხელოვნების მუზეუმთან; 5 აგვისტო, 2021 წელი
მზადდება პეტიციაც, რომელსაც 2 500 ადამიანი აწერს ხელს. პეტიციაზე ხელმომწერ მუზეუმის თანამშრომლებს მოგვიანებით ახსნა-განმარტებების მიცემა მოუწევთ სამინისტროს წარმომადგენლებისთვის, ზოგ მათგანს სამსახურიდანაც გაათავისუფლებენ.
ეროვნულ გალერეაში იწყება კოსმეტიკური რემონტი, ჩამოიხსნა პრიორიტეტული სამუზეუმო კოლექცია და ფონდის სხვა მნიშვნელოვან მასალასთან ერთად გადავიდა ხელოვნების მუზეუმის ავარიულ შენობაში, სადაც მინისტრმა 2 კვირით ადრე საგანგებო მდგომარეობა და კოლექციების სასწრაფო ევაკუაცია გამოაცხადა; ამ ექსპონატების დიდი ნაწილი ისევ ხელოვნების მუზეუმში რჩება.
ხელოვნების მუზეუმის თანამშრომლებს აცნობენ რეორგანიზაციის შესახებ დოკუმენტს და სთხოვენ ხელმოწერით დაადასტურონ რომ გაეცნენ ინფორმაციას. იწყება გასაუბრებები, რომელსაც თანამშრომელთა ნაწილი დაკითხვას ადარებს.
ხელოვნების მუზეუმიდან ათავისუფლებენ ფონდების კურატორებს და სხვა 20-მდე თანამშრომელს. მიზეზი რეორგანიზაციაა. დარჩენილ თანამშრომლებს ხელფასებს უმატებენ. რეორგანიზაცია 14 იანვარს სრულდება. გათავისუფლებულ თანამშრომელთა ნაწილი სამინისტროს წინააღმდეგ სამართლებრივ დავას იწყებს.
კულტურის მინისტრის ოფისი გადადის საქართველოს ეროვნული მუზეუმის შენობაში ე.წ. საბუნებისმეტყველო კორპუსში; რისთვისაც შენობიდან ასახლებენ საგანმანათლებლო ცენტრს; მუზეუმის ეზო, სადაც სხვადასხვა კულტურულ-საგანმანათლებლო ღონისძიებები ეწყობოდა, გადაკეთდა სამინისტროს ავტო-ფარეხად. ეზოს ქვეშ მოქმედი არქეოლოგიური ფონდებია.
კულტურის მინისტრის ბრძანებით იშლება სამცხე-ჯავახეთის ოთარ ღამბაშიძის სახელობის საგანმანათლებლო არქეოლოგიური კაბინეტი, რომელიც სტუდენტების და მკვლევართა სამუშაო სივრცეა და იქ გამოფენილი კოლექცია ბრუნდება ეროვნული მუზეუმის ფონდებში.
ოთარ ღამბაშიძის კაბინეტი დაცლამდე და მის შემდეგ
იცვლება ეროვნული მუზეუმის დებულება - მუზეუმსა და დონორ ორგანიზაციებს შორის ურთიერთობას კულტურის სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო არეგულირებს. მინისტრი წყვეტს ასევე იმას, რომელი მკვლევარი შევა ფონდებში სამუშაოდ და რომელი ვერა. ეროვნული მუზეუმის დირექტორატის წევრებად ინიშნებიან სპორტისა და ეთნოგრაფიული მუზეუმის ახლადდანიშნული დირექტორები - მათგან ერთი ნინო სალუქვაძეა, ოლიმპიური ჩემპიონი სროლაში, მეორე პენიტენციური სისტემის ყოფილი თანამშრომელი, ნინო ჭიპაშვილი. დირექტორატი მიმართავს რუსთაველის ეროვნულ ფონდს არ გასცეს გრანტები ეროვნული მუზეუმის თანამშრომლებზე, რომლებმაც საერთაშორისო კონკურსში
მუზეუმებში ექსპონატების დაბრუნების პროცესში იშლება მუდმივმოქმედი გამოფენა ჯანაშიას მუზეუმში “არქეოლოგიური საგანძური”. საირხის სამარხის განძი საგამოფენო ვიტრინიდან ხელოვნების მუზეუმის ფონდში ბრუნდება.
ვიტრინა გამოფენიდან "ოქრომრავალი კოლხეთი"
ექსპოზიცია იშლება ბოლნისის მუზეუმშიც და ქვის სარკოფაგი და ხის დედაბოძი ეთნოგრაფიულ მუზეუმს უბრუნდება.
ბალიჭის სარკოფაგი ბოლნისის მუზეუმსა და ეთნოგრაფიულ მუზეუმში
იშლება საგამოფენო ექსპოზიცია ჯავახეთის დაცული ტერიტორიების ვიზიტორთა ცენტრში. ეს გამოფენა ეთნიკურად მრავალფეროვან რეგიონში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კულტურული და საგანმანათლებლო ცენტრი იყო.
დაიგეგმა მუდმივმოქმედი გამოფენის „კავკასიის ბიომრავალფეროვნება“ დაშლა ს. ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმის საბუნებისმეტყველო კორპუსიდან და მისი გადატანა სხვა საგამოფენო სივრცეში, სადაც გამოფენა „ღვინო და პური“ იყო დაგეგმილი;
კავკასიის ბიომრავალფეროვნების ამსახველ გამოფენაზე წარმოდგენილია ჯერ კიდევ კავკასიის მუზეუმის დროინდელი კარადები და ექსპონატები. კავკასიის მუზეუმი, რომლის მემკვიდრეც არის ეროვნული მუზეუმი, თბილისში 1852 წელს დაარსდა და იმ დროისთვის ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კულტურული და საგანმანათლებლო კერა იყო.
ს.ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმის ე.წ. საბუნებისმეტყველო კორპუსის ერთ სართულზე განლაგებულ ოთარ ლორთქიფანიძის სახელობის არქეოლოგიური ცენტრის 60 თანამშრომლისთვის განკუთვნილი სამუშაო სივრცე და ბიბლიოთეკა გადააქვთ ე.წ. პალეონტოლოგიის კორპუსში. იგეგმება საბუნებისმეტყველო კორპუსის დაშლაც.
კულტურული მემკვიდრეობის და ძეგლთა დაცვის სააგენტომ შეაჩერა პროექტი საქართველოს ეროვნულ მუზეუმსა და მუნიციპალური განვითარების ფონდს შორის გაფორმებული ხელშეკრულების ფარგლებში, რომლის მიზანიც სტეფანწმინდის მუზეუმის ექსპოზიციის, ინტერიერის დიზაინის და მენეჯმენტის გეგმის მომზადება იყო. პროექტი მსოფლიო ბანკის დაფინანსებით ხორციელდება.
რუსთაველის ფონდის კონკურსში გამარჯვებულ 13 პროექტიდან ხელშეკრულება უფორმდება 12-ს; ჩერდება ხელოვნების მუზეუმიდან იანვარში გათავისუფლებული თანამშრომლების მე-13 პროექტი. პროექტის სამეცნიერო ჯგუფმა დისკრიმინაციისა და დევნის დასადგენად, სარჩელით მიმართა საქართველოს სახალხო დამცველს;
დაიწყო რეორგანიზაციის პროცესი ჯანაშიას მუზეუმში, მუზეუმის თანამშრომლებს წერილობით აფრთხილებენ შესაძლო ცვლილებებზე.
კულტურის მინისტრის ბრძანებულების საფუძველზე 18 მაისს, ეროვნულ მუზეუმს აეკრძალა მუზეუმების საერთაშორისო დღეს ღონისძიება “ღამე მუზეუმში” ჩატარება, რომელსაც წლებია ატარებს.
იქმნება მეცნიერების, განათლებისა და კულტურის პროფკავშირები. სიმონ ჯანაშიას სახელობის მუზეუმიდან გაათავისუფლეს 50-მდე თანამშრომელი - მათი ნაწილი პროფკავშირების წევრი იყო. გათავისუფლებული თანამშრომლები საპროტესტო აქციებს მართავენ და სამართლებრივ ბრძოლას იწყებენ კულტურის სამინისტროს წინააღმდეგ. მინისტრი ჟურნალისტებს ეუბნება, რომ ჯანაშიას სახელობის მუზეუმის თანამშრომლები იმიტომ გაათავისუფლეს, რომ ისინი არაპროფესიონალები და არადისციპლინირებულები იყვნენ.
ინფორმაციის კვლევის ინსტიტუტი აქვეყნებს კვლევას, რომლის მიხედვითაც კულტურის სამინისტრო ყველაზე დახურული საჯარო უწყებაა, რომლის გამჭვირვალობაც 0%-ია.
ჯანაშიას მუზეუმში ეწყობა გამოფენა - „აფხაზეთის ფერები“, სადაც შესვლა ეკრძალებათ მუზეუმის გათავისუფლებულ თანამშრომლებს.
- გამოფენა, “აფხაზეთის ფერები”; 26 მაისი, 2022 წელი
ახლადგარემონტებულ ხელოვნების მუზეუმის II კორპუსში, რომელიც მინისტრმა საზეიმოდ გახსნა 26 მაისს, წყალი ჩადის. ცხადი ხდება, რომ ის გამოუსადეგარია კოლექციების განსათავსებლად;
კულტურის, სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო არ გასცემს ნებართვებს საერთაშორისო არქეოლოგიური გათხრებისთვის. იშლება ორი საერთაშორისო არქეოლოგიური ექსპედიცია, ყოვნდება ათობით სხვა მნიშვნელოვანი გათხრა.
რეორგანიზაციის შემდეგ, მუზეუმის დარჩენილ თანამშრომლების ნაწილი ქვეითდება და აკლდება ხელფასი; ამის პარალელურად დირექტორატის წევრებს ხელფასი 25-30%-ით ეზრდებათ.
კოლექციების დაცვა-აღრიცხვის დეპარტამენტის უფროსად, რომელიც მუზეუმის ერთ-ერთი საპასუხისმგებლო დეპარტამენტია, ყოფილი გამომძიებელი, დარეჯან ბაიაშვილი ინიშნება;
იქმნება მუზეუმელთა ალიანსი, რომლის თავმჯდომარედ ირჩევენ ხელოვნების სასახლის ხელმძღვანელს, გიორგი კალანდიას. მუზეუმელთა ალიანსი შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების, ეროვნულ, ეთნოგრაფიულ, თბილისის ისტორიის, ზუგდიდის დადიანების სასახლის მუზეუმებსა და ხელოვნების სასახლეს აერთიანებს. მისი დამფუძნებლები ამ მუზეუმების ხელმძღვანელები, ნიკა ახალბედაშვილი, ნინო ჭიპაშვილი, თეონა ჯაყელი (ეროვნული მუზეუმის დირექტორის მოადგილე) და გიორგი კალანდია არიან. იგეგმება მუზეუმელთა ალიანსის ასამბლეა, რომელშიც რამდენიმე ასეული დელეგატი მიიღებს მონაწილეობას მთელი საქართველოდან, მინისტრი კი შეკრებილებს გააცნობს სამუზეუმო სფეროს რეფორმის შესახებ მის ხედვას.
მუზეუმელთა ალიანსი იყენებს ხელოვნების მუზეუმთან 2019 წელს შერწყმული ხალხური და გამოყენებითი ხელოვნების მუზეუმის ფეისბუკ გვერდს. მუზეუმის გვერდიდან იშლება მისი ისტორიის ამსახველი პოსტები რასაც სამუზეუმო სფეროს წარმომადგენლების ნაწილი აკრიტიკებს. ამ დროისთვის ალიანსის ფეისბუკ გვერდი საერთოდ აღარ იძებნება.